HUKUK
Lisans	TYYÇ: 6. Düzey	QF-EHEA: 1. Düzey	EQF-LLL: 6. Düzey

Ders Tanıtım Bilgileri

Ders Kodu	Ders Adı	Yarıyıl	Teorik	Pratik	Kredi	AKTS
LAW2202	Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi	Bahar	0	2	1	2

Temel Bilgiler

Öğretim Dili:	Turkish
Dersin Türü:	Must Course
Dersin Seviyesi:	LİSANS
Dersin Veriliş Şekli:	Yüz yüze
Dersin Koordinatörü:	Dr. Öğr. Üyesi MERT NOMER
Dersi Veren(ler):	Dr. Öğr. Üyesi MERT NOMER
Opsiyonel Program Bileşenleri:	Yok
Dersin Amacı:	Bu ders kapsamında hukuk felsefesi ve hukuk sosyolojisi alanlarındaki temel konular çeşitli boyutları ile tartışılmaktadır. Bu bağlamda öğrencilerin, “Hukuk nedir, nasıl olmalıdır?”, “Adalet nedir, nasıl sağlanır?” sorularına Antik Yunan düşüncesinden günümüze değin ileri sürülmüş çeşitli kuramların ışığında eleştirel yanıtlar vermelerini sağlamak amaçlanmaktadır. Bu dersle birlikte öğrencinin modern hukuk düşüncesinin gelişimi ve kazanımlarının tarihsel bilgi ile yorumlanması; hukuk kurallarına temel olan felsefi düşüncelerin kavranması; farklı adalet yaklaşımlarının değerlendirilmesi hususlarında beceri kazanması amaçlanmaktadır. Bunlarla birlikte yürürlükteki ve gelecekte yürürlüğe konulabilecek hukuk kurallarını eleştirel bir gözle değerlendirme ve hukuksal sorunlara ilişkin yorum geliştirme kapasitesine sahip olmaları hedeflenmektedir.

Öğrenme Kazanımları

Bu dersi başarıyla tamamlayabilen öğrenciler;
Bu dersi başarıyla tamamlayan öğrenci,
• Hukuk-felsefe ilişkisini kurar ve sosyal olgular ile hukukun iki yönlü etkileşimlerini analiz eder;
• Hukuka felsefi ve sosyolojik bakış kazanır;
• Modern hukuk kazanımlarını tarihsel bilgi birikimi ile yorumlar;
• Hukuk kurallarına temel teşkil eden felsefi düşünce akımları hakkında bilgi sahibi olur;
• Antik Yunan düşüncesinden günümüze değin ileri sürülmüş çeşitli kuramların aktarımı ile çağımız hukuk sisteminin ardındaki düşünsel temeli kavrar;
• Adalete ilişkin farklı yaklaşımları inceler ve değerlendirir;
• Yürürlükteki ve gelecekte yürürlüğe konulabilecek hukuk kurallarını eleştirel bir gözle değerlendirme kapasitesine sahip olur;
• Devletin siyasi ve hukuki temeli hakkında bilgi sahibi olur;
• Hukuk ve adalet zemininde kuramsal bilgilerin güncel sorunlarla ilişkisini ortaya koyar;
• Çeşitli hukuk disiplinlerine ilişkin kavram ve kurumları ve bu kavram ve kurumlar arasındaki ilişkileri kavrar;
• Hukuksal sorunlara ilişkin yorum geliştirme kapasitesi güçlüdür.

Dersin İçeriği

Bu ders, "Hukuk nedir, nasıl olmalıdır?" ve "Adalet nedir, nasıl sağlanır?" gibi temel soruları Antik Yunan düşüncesinden günümüze kadar olan çeşitli kuramlar ışığında ele alan, hukuk felsefesi ve hukuk sosyolojisinin temel kavramlarını inceleyen bir derstir. Platon, Aristoteles, Doğal Hukuk teorisyenleri, Aydınlanma filozofları, Hukuki Pozitivistler ve Hart, Dworkin ve Rawls gibi çağdaş hukuk teorisyenlerini kapsayan başlıca felsefi akımları ve düşünürleri ele alarak, modern hukuk düşüncesine ve adalet anlayışına katkılarını analiz eder.
Dönem boyunca öğrenciler hem teorik çerçeveleri hem de pratik uygulamaları inceleyerek, hukuk ve felsefe arasındaki ilişkiyi, adalete yönelik farklı yaklaşımları ve hukuk sistemlerinin sosyal temellerini değerlendirirler. Ders, edebi eserlerin analizini, güncel hukuk sorunlarını ve toplumsal cinsiyet eşitliği ile sosyal adalet gibi konuların eleştirel tartışmalarını içerir. Öğrencilerin eleştirel düşünme yeteneklerinin geliştirilmesine özel önem verilerek, mevcut ve gelecekteki hukuk kurallarını değerlendirebilme ve modern hukuk sistemlerinin altında yatan felsefi temelleri anlama becerileri kazandırılması hedeflenir.

Haftalık Ayrıntılı Ders İçeriği

Hafta	Konu	Ön Hazırlık
1)	Hafta 1: Hukuk, Felsefe ve Sosyoloji Dersimizin ilk saatinde öncelikle hukuka felsefi ve sosyolojik bakışın anlamı ve gerekliliği üzerinde durulacaktır. Ardından bilim, sosyal bilimler ve felsefe ilişkisi; hukuk felsefesi ve hukuk sosyolojisi alanlarının gelişimi ve bu alanlardaki temel tartışma konuları incelenecektir. İyi bir hukukçu olmak için gerekli özellikler ile hukuk fakültelerinde yürütülen öğretim etkinliği içinde hukuk felsefesi ve hukuk sosyolojisinin yeri bu hafta tartışılacak konular arasında yer almaktadır. Dersin ikinci yarısında ise hukukun ve adaletin tanımlanmasına ilişkin farklı yaklaşımlar çeşitli örnekler üzerinden değerlendirilecek ve açıklanacaktır. Bu bağlamda yeni gelişen teknolojilerin ortaya koyduğu sorulardan örnekler verilecektir.
2)	Hafta 2: Platon’un Felsefesi ve Adalet Anlayışı Antik çağdan günümüze felsefenin temel konularına nasıl yaklaşıldığına ilişkin kısa bir değerlendirme; Antik Yunan’da hukuk ve felsefe ilişkisinin ana hatları ile açıklanması; Sokrates’in adalet kavramına ve yasaya ilişkin görüşlerinin incelenmesi; Platon’un idealist felsefesi, doğal hukuk düşüncesine etkisi, organizmacı yaklaşımın unsurları, adalet kavramına ilişkin görüşleri bu hafta işlenecek temel konulardır.
3)	Hafta 3: Aristoteles’in Felsefesi ve Adalet Anlayışı Bu haftanın odak konusu Aristoteles’in genel felsefesi ve adalet anlayışı; dağıtıcı, denkleştirici adalet ayrımı ile hakkaniyet kavramı ve teleolojik yaklaşım olacaktır. Bu bağlamda adil bölüşümün kuralları belirlenirken hangi hususların dikkate alınabileceği üzerinde durulacaktır.
4)	Hafta 4: Roma’da ve Orta Çağ’da Hukuk ve Felsefe Antik Yunan düşün dünyasında Stoacılık ve Epikürizmin gelişimi; Roma devletinde hukuka yaklaşım ile Ortaçağ boyunca Batı Avrupa’da gelişen yaklaşımlar bu hafta işlenecek temel konulardır. Bu bağlamda özellikle Zenon’un, Cicero’nun, Augustine ve Thomas Aquinas’ın görüşleri ekseninde doğal hukuk düşüncesinin gelişimi ve değişimi tartışılacaktır.
5)	Hafta 5: Aydınlanma Çağında Hukuk ve Felsefe Bu haftaki dersimizde, Rene Descartes, Hugo Grotius, Thomas Hobbes, Baruch Spinoza, John Locke ve J. J. Rousseau başta olmak üzere 16-18. yüzyıl düşünürlerinin hukuka ve adalete yaklaşımı değerlendirilecektir. Düşünürlerin görüşlerindeki farklılaşmalar, iktidar olgusu ile hukuk sistemi arasındaki etkileşim, yaptırım sisteminin adil bir düzenin kurulması ile ilişkisi bu bağlamda incelenecek konular arasındadır.
6)	Hafta 6: Faydacı Hukuk Okulu 18. Yüzyılda İngiltere’de gelişen faydacı hukuk teorisi Jeremy Bentham’ın ve John Stuart Mill’in görüşleri ekseninde değerlendirilecektir. Faydacı ahlak ve hukuk teorisinin temel ilkeleri, faydacı hukuk okulunun kurucusu Bentham’ın görüşleri, bu görüşlere getirilen eleştiriler, faydacı yaklaşımın hukuk pratiğindeki etkileri, John Stuart Mill’in yaklaşımının farklılaşan yönleri bu kapsamda incelenecek konular arasındadır.
7)	Hafta 7: Immanuel Kant’ın Görüşlerinin Hukuk ve Felsefe İlişkisi Açısından DeğerlendirilmesiDersimizin 7. haftasında Immanuel Kant’ın hukuk alanındaki tartışmalara felsefi katkısı incelenecektir. Kant’ın felsefesinin temel özellikleri, Kant’ın ahlak felsefesi ve insan hakları anlayışı bu kapsamda değerlendirilecek konulardan bazılarıdır. Bu derste Omelas’tan Kaçıp Gidenler öyküsü konularımız bağlamında tartışmaya açılacaktır.
8)	Hafta 8: Doğal Hukukn Yeniden Doğuşu 20. Yüzyılda canlanan doğal hukuk kuramında yaşanan gelişmeler John Finnis’in görüşleri ışığında açıklanacaktır. Hart-Fuller ve Hart-Devlin tartışmaları değerlendirilecektir.
9)	Hafta 9: Ara Sınav
10)	Hafta 10: Hukuksal Pozitivizm Hukuksal pozitivizm kapsamındaki temel yaklaşımlar John Austin, Hans Kelsen ve H.L.A. Hart’ın görüşleri ekseninde değerlendirilecektir. Bu kapsamda hukukun niteliği, hukuk kurallarının kaynağı, hukukun işlevi ve gerekliliği gibi konular hukuksal pozitivistlerin bakış açısı ile ortaya konulacak ve tartışmaya açılacaktır.
11)	Hafta 11: Ronald Dworkin’in Görüşlerinin İncelenmesi Ronald Dworkin’in hukuk felsefesine katkıları incelenecektir. Dworkin’in Hart’ın görüşlerine yönelik itirazları, hukuk ilkeleri ile hukuk kuralları arasında yaptığı ayrım ve bunun nedenleri bu kapsamda değerlendirilecek konulardan bazılarıdır. Hukuk ve Edebiyat akımı hakkında bilgi verilecek ve Kafka’nın Dava eseri hukuk felsefesi bağlamında tartışılacaktır.
12)	Hafta 12: Adalet Teorileri ve John Rawls’un Görüşlerinin İncelenmesi John Rawls’un adalet teorisi başta olmak üzere hukuk felsefesine katkıları incelenecektir. Rawls’un hakkaniyet olarak adalet anlayışı, bilgisizlik peçesinin anlamı ve bu anlayıştaki yeri, toplum sözleşmesi yaklaşımı ve bu kapsamda adalet ilkeleri değerlendirilecek konulardan bazılarıdır.
13)	Hafta 13: Feminist Hukuk Kuramı Feminist hukuk kuramının gelişimi, ana çizgisi, alt ayrımları teori ve uygulama dikkate alınarak incelenecektir. Bu bağlamda çeşitli kanun hükümleri ve mahkeme kararları ile feminist kuram kapsamında geliştirilen talepler somutlaştırılacak ve tartışılacaktır.
14)	Final sınavına yönelik genel çalışma

Kaynaklar

Ders Notları / Kitaplar:

• Yasemin Işıktaç, Hukuk Felsefesi, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022.
• Elif Küzeci, Sayısal Fil: Bilişim Teknolojileri, Devlet ve Hukuk Kesişiminde Bir İnceleme, İnkılâp, İstanbul 2021.
• Michael J. Sandel, Adalet, Yapılması Gereken Doğru Şey Nedir?, Felix Kitap, İstanbul 2022.
• Yasemin Işıktaç - Umut Koloş, Hukuk Sosyolojisi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2020.

Diğer Kaynaklar:

Değerlendirme Sistemi

Yarıyıl İçi Çalışmaları	Aktivite Sayısı	Katkı Payı
Ödev	10	% 10
Ara Sınavlar	1	% 30
Final	1	% 60
Toplam		% 100
YARIYIL İÇİ ÇALIŞMALARININ BAŞARI NOTU KATKISI		% 40
YARIYIL SONU ÇALIŞMALARININ BAŞARI NOTUNA KATKISI		% 60
Toplam		% 100

AKTS / İş Yükü Tablosu

Aktiviteler	Aktivite Sayısı	Süre (Saat)	İş Yükü
Ders Saati	13	2	26
Sınıf Dışı Ders Çalışması	13	1	13
Ödevler	10	1	10
Ara Sınavlar	1	2	2
Final	1	2	2
Toplam İş Yükü			53

Program ve Öğrenme Kazanımları İlişkisi

Etkisi Yok	1 En Düşük	2 Düşük	3 Orta	4 Yüksek	5 En Yüksek

	Dersin Program Kazanımlarına Etkisi	Katkı Payı
1)	Çeşitli hukuk disiplinlerine ilişkin kavram ve kurumları ve bu kavram ve kurumlar arasındaki ilişkileri sıralar.	5
2)	Hukuk metodolojisi ile yorum yöntemlerinin bilgisine sahip olur.	5
3)	Modern hukuk kazanımlarını tarihsel bilgi birikimi ile yorumlar.	5
4)	Hukuk kurallarına temel teşkil eden felsefi düşünce akımları hakkında bilgi sahibidir.	5
5)	Yasal düzenlemelerden, yargı organlarının kararlarından ve bunlarla ilgili bilimsel değerlendirmelerden haberdardır.
6)	Hukuki uyuşmazlıkları mevzuat metinleri, yargı organlarının kararları ve doktrindeki görüşleri değerlendirerek çözüme kavuşturur.
7)	En az bir yabancı dili bilim dili olarak kullanır.	3
8)	Devletin siyasi ve hukuki temeli hakkında bilgi sahibidir.	5
9)	Bireylerin ve toplumların haklarının tarihsel gelişimi ve bu süreçte kabul edilen temel metinler hakkında bilgi sahibidir.	4
10)	Ulusal ve uluslararası alanda meydana gelebilecek toplumsal düzeni zedeleyici meseleler hakkında çözüm bulma becerisine sahiptir.	3
11)	Kişiler arasında meydana gelebilecek olası hukuki uyuşmazlıkları ortaya çıkmadan engelleme becerisine sahiptir.	1
12)	Uluslararası ve karşılaştırmalı hukuk sistemleri alanında bilgi sahibidir.
13)	Ulusal ve uluslararası ticari ilişkilerin kurulması ve sağlıklı bir biçimde yürütülmesi hususunda yetkinlik sahibidir.
14)	Türkçeyi sözlü ve yazılı olarak etkin bir şekilde kullanır.	4
15)	Mesleki ve etik sorumluluk yetkinliğine sahiptir.	4
16)	Avrupa Birliği müktesebatı ve kurumları hakkında bilgi sahibidir.	1
17)	Ekonomik ve finansal mekanizmalara ilişkin hukuki düzenlemelere ve uygulamalara hâkimdir.
18)	Ulusal ve uluslararası yargı organlarının işleyişi hakkında bilgi sahibidir.